مقدمه:

ضعف بنيه فرهنگی و عدم آگاهي و پايبندی به ايمان و تقيدات مذهبی خانواده‌ها، بخصوص در ميان والدين؛ به عنوان مهمترين عامل سستی روابط خانوادگی و در نتيجه افزايش طلاق در ايران اعلام شد.

معضلات اجتماعی مانند افزايش نرخ طلاق و گسترش اضطراب در ميان جوانان، اين روزها مورد بحث رسانه های همگانی و موضوع بسياری از همايش ها و سمينارها در سراسر کشور قرار گرفته و بسياری از آنها حاوی آمارهای بسيار تکان دهنده ای است .

بي ترديد افزايش دامنه آفت های جامعه که بايد دست اندرکاران امور تعليم و تربيت و فرهنگ سازی کشور را به تامل و چاره انديشی اساسی وادارد، معلولی بيش نيست. برای تجهيز و مقابله با اين پديده های ناهنجار، ابتدا بايد علل و ريشه های بروز اين مساله مهم را شناسايی کنيم، در غير اين صورت هر راه حلی اگرچه با صرف هزينه های زياد، بی تاثير خواهد ماند.   

     به اين ترتيب، درخواست طلاق هنگامي صادر مي شود که هرگونه اميد و تلاش براي دستيابي به کانون گرم زندگي مشترک بي پاسخ می ماند و واقعيتهایی رخ مي دهد که دستيابی به آرزوها را ناممکن می سازد و آنگاه تنها راه رهايی به جدايی ختم خواهد شد. اما روانشناسان معتقدند: زندگی مجموعه ای از افتادن ها و برخاستن ها، لذت ها و تلخکامی ها، خواب ها و بيداری های هدفدار است، اين که تصور کنيم همه امور بايد موافق ميل و خواسته ما تحقق پذيرد، تصويری اشتباه است.

اصولاً خانواده ای را نمی توان سراغ گرفت که در آن به هيچ وجه اختلاف فکر و سليقه وجود نداشته باشد، هر انسانی ذوق و سليقه ای مخصوص به خود دارد. اما برای دستيابی به آرامش بايد اين ذوق و سليقه را به هم نزديک کرد، زيرا انسان ها تنها در سايه توافق ها می توانند در کنار هم زندگی کنند نه اختلاف ها. از سوی ديگر، در زندگي مشترک بی اعتنايی به پيمان زندگی، خودخواهی ها و تنگ نظری ها، بی حوصلگی و بی توجهی به سرنوشت يکديگر، اختلاف در سليقه ها، فزون طلبی ها، تنوع جويی ها، عدم رعايت وظايف فرد است که "طلاق" را می آفريند و اين پايان مشکلات نيست، بلکه سرآغاز ويرانی است و معضلات جديد را به وجود می آورد.

طلاق چيست؟

طلاق:  نامی ساده و مفهومی پيچيده؛ پديده‌ای منفور و نكوهش شده، اما رو به افزايش است. فروپاشی نظام كوچكي كه تبعات زيادی دربر دارد و تاثيرهای منفی‌اش بر جامعه بويژه زنان و بچه‌های طلاق غيرقابل انكار است ،  پديده‌ای كه كمابيش از كنترل و پيش‌بينی خارج شده و جامعه‌شناسان را نگران كرده است.

در حقيقت همانگونه که پيوند بين افراد طبق آيين و قراردادهاي رسمي و اجتماعي برقرار مي شود. چنانچه طرفين نتوانند به دلايل گوناگون شخصيتی، محيطی و اجتماعی و … بايکديگر زندگی کنند به ناچار طبق مقررات و ضوابطی از هم جدا ميشوند.

از اين نظر خانواده همچون عمارتی است که زن و شوهر ستون های آن را تشکيل می دهند و فروريختن هرستون استحکام و استواری عمارت را دچار تزلزل و گسستگی مي کند. طلاق با اين ديد، يکی از غامض ترين پديده های اجتماعی، ارکان خانواده را در هم ريخته و بيشتر اثرات مخرب خود را بر روی فرزندان برجای می گذارد. طلاق گسستن و فروپاشيدن و نابودی.کانون.گرم.و.آرامبخش.زندگی.است.که.اثرات.جبران.ناپذيری.بر.اعضای.خانواده.می.گذارد.

در تحقيقياتی که توسط جامعه شناسان صورت گرفته مشخص گرديد ازدواج هایی که به طلاق منجر شده اند، کاهش شديدی در اعتماد به نفس اعضای خانواده به وجود مي آورد. چنين کمبودی می تواند ماهيتی اجتماعی، روانی يا جسمی باشد. کاهش اعتمادبه.نفس.درنتيجه.طلاق.منشا.مهم.اختلالات.اعضای.خانواده.در.حين.و.بعد.از.طلاق.می.باشد.

در اين تحقيق بررسی می کنیم نه تنها طلاق سطح اعتماد اعضای خانواده را کاهش می دهد، بلکه باعث می گردد يکی از طرفین يا هر دو به طور قابل ملاحظه ای احساس پوچی کنند. اين تحقيق مدلی را نشان می دهد که در آن افراد از هم جدا شده به علت کاهش اعتماد محتاج همياری و کمک هستند. گذشته از اين طلاق پديده ای است که بر تمامی جوانب جمعيت يک جامعه اثر می گذارد، زيرا از طرفی بر کميت جمعيت اثر می نهد، يعنی واحد مشروع و اساسی توليد مثل يعنی خانواده را از هم می پاشد، از طرف ديگر بر کيفيت جمعيت نيز اثر می گذارد، زيرا موجب می شود فرزندانی محروم از نعمت های خانواده تحويل جامعه گردند که احتمالاً فاقد سلامت کافی روانی در احراز مقام شهروندی يک جامعه اند. بنابراين آسيب اجتماعی ناشي از اين اقدام نه تنها متوجه اعضای خانواده، بلکه متوجه کل جامعه و نسل آينده می باشد .

ابعاد مختلف آسيب هاي ناشي از طلاق:

1– طلاق عاطفی :

یکی از مهمترین انواع طلاق، طلاق عاطفی است که در هیچ کجا به ثبت نمی رسد و نمود عینی ندارد اما مهمترین نوع طلاق است که کودکان زیادی از آن رنج می برند. در چنین خانواده هایی یک تشنج روانی حکم فرماست.

2- طلاق اقتصادی :

وقتي خانواده اي از هم مي پاشد، تصفيه اقتصادي يعني تقسيم اموال و دارايي آنها در دو سهم ضرورت پيدا مي کند.

3- طلاق قانونی :
در دادگاه پايان رسمي ازدواج و همراه آن شرايط اجازه ازدواج مجدد براي طرفين اعلام مي گردد.

4- طلاق توافقی :

تصميماتي که درباره حضانت فرزندان، ديدار بعدي آنان، مسئوليت هاي هريک از والدين از نظر مالي و تربيت کودکان و غيره اتخاذ مي گردد.

5- طلاق اجتماعی :

تغييراتي است که در رابطه با دوستان و آشنايان اتفاق مي افتد، به اين معنا که چون از وقوع طلاق اطلاع پيدا مي کنند، هريک به گونه اي واکنش نشان مي دهند.

6- طلاق روانی :

وقتي ازدواجي گسسته شد، احساس همدلي از بين مي رود و مفهوم "خود" تغيير مي کند. در اينجا طرفين بايد درک کنند که ديگر هيچ کدام يک پيوند را تشکيل نمي دهد، زيرا هريک خود را تنها مي بيند و اين تنهايي براي هريک از آنان يک "ضربه" است.

 

- بچه‌هاي طلاق، قربانيان ناسازگاري والدين:

طبق آخرين آمار ارائه شده از سوي رئيس مجتمع قضايي شماره 2 خانواده، 6 ميليون زن مطلقه در كشور وجود دارد. اين به گواهي جامعه‌شناسان و روان‌شناسان، حكايت از وجود 6 ميليون زني مي‌كند كه هر روز با مشكلاتي تازه در جامعه دست و پنجه نرم مي‌كنند. از دردسرهاي اقتصادي و رفاهي گرفته تا مشكلات فرهنگي و اجتماعي. درباره وضعيت اين زنان، تحقيقات ميداني و آماري بسياري انجام شده و البته مسائلي نيز پوشيده مانده است.

نکته :

طلاق في‌نفسه ممكن است مشكلي نداشته باشد؛ اما يك عامل محرك است و مي‌تواند زمينه‌ساز اختلالات روحي و رواني و مشكلات اجتماعي باشد.

عوامل تهدید کننده پایداری خانواده :

1-     اختلاف فرهنگی و طبقاتی:

2-     دخالت دیگران:

3-     مسائل اقتصادی و مالی:

4-     هوسرانی و ازدواج مجدد:

5-     سوء تفاهم ها و سوء ارتباطات:

6-     انتقام گیری و بهانه جویی:

7-     سلطه گری شوهر یا زن:

آمار ها و اطلاعات موجود در رابطه با طلاق:

طلاق به عنوان یک مسئله اجتماعی که در برگیرنده انحلال قانونی ازدواج و جدایی زن و شوهر می باشد، به لحاظ تأثیرات گسترده در روند رشد جمعیت و همچنین دگرگونی ساختار خانواده حائز اهمیت به سزایی می باشد. به واسطه همین امر، سازمان ثبت احوال در کنار درج دو واقعه مرگ و میر و ولادت به ثبت آمار ازدواج و طلاق های جاری سالانه می پردازد و این آمارها به عنوان منبع بررسی های کارشناسی توسط صاحب نظران و محققان مورد بهره برداری واقع می شوند.

وطبق بررسی آماری از نسبت طلاق به ازدواج درتعدادی از شهرها می توان نتیجه گرفت استانهایی باعقبه اعتقادی بالاتر آمارطلاق کمتری رادارند.

 آثار و پیامدهای ناشی از طلاق:

طلاق به عنوان یک مسئله اجتماعی می تواند زمینه بروز بسیاری از مسائل و پیامدهای متفاوت و بعضا زمینه بروز بسیاری از آسیب های اجتماعی دیگر در سطوح فردی و سطوح اجتماعی فراهم آورد. از یک سو این آثار و پیامدها می تواند عوارضی را برای زنان و مردان و از سوی دیگر برای فرزندان به همراه داشته باشد.

الف: آثار و عوارض منفی طلاق بر زنان مطلّقه:

ب: آثار و عوارض منفی طلاق برای مردان:

ج: آثار و عوارض منفی طلاق برای فرزندان:

د: عوارض اجتماعی طلاق:

- راهکارهای کاهش طلاق:

 حقوقی:

ـ بازنگری قوانین مربوط به حقوق خانواده خصوصا در مورد طلاق و عوارض ناشی از آن

ـ برقراری وحدت رویه قضایی در برخورد با مشکلات خانوادگی و پرهیز از اعمال سلیقه فردی در صدور حکم

ـ وضع قوانین جدید همراه با پیش بینی ضمانت های اجرایی لازم در خصوص مقابله با ازدواج های اجباری زودهنگام و ازدواج های مصلحتی

ـ پیش بینی و تشدید مجازات افرادی که اقدام به همسرآزاری و اعمال خشونت در محیط خانواده می نمایند؛

ـ ایجاد و گسترش واحدهای مددکاری و ارشاد در دادگاههای خانواده؛

ـ اجباری شدن آموزش های قبل از ازدواج به صورت قانونی.

آموزشی ـ فرهنگی:

ـ آموزش شیوه های صحیح رفتاری از طریق برگزاری دوره های آموزشی قبل از ازدواج تحت عناوین آموزش مهارت های زندگی، راهبردهای ارتقای کارکرد خانواده، حقوق و تکالیف زوجین، بهداشت باروری و ...؛

ـ ترویج فرهنگ مراجعه خانواده ها به مراکز مشاوره خانواده در هنگام بروز اختلافات؛ 

ـ تقویت بنیان های مذهبی و ارزش های دینی و اخلاقی در سطح جامعه؛

ـ ترویج فرهنگ همسان گزینی و تأکید بر لزوم آشنایی و شناخت خصوصیات و ویژگی های اخلاقی ـ رفتاری زوجین قبل از ازدواج؛

ـ نفی فرهنگ جنسیت سالاری در خانواده ها از طریق آموزش روش های صحیح تربیتی؛

ـ فرهنگ سازی در جهت رعایت تقوا، عدالت و پایبندی به ارزش های اخلاقی توسط همسران و اجتناب از تعدد زوجات؛

ـ آموزش شیوه ها و معیارهای صحیح همسرگزینی و اصلاح روش های سنتی ازدواج؛

ـ ایجاد مراکز مشاوره به ویژه در دانشگاهها جهت بهبود فرآیند همسریابی.