رفتارهای اجتماعی مطلوب

عبارت رفتار اجتماعی مطلوب در دهه 1970 برخاست و منجر به تجزیه و تحلیل روان شناختی کمک رسانی ، سهیم کردن و فرایندهای مشارکتی شد .

رفتارهای اجتماعی مطلوب عبارت رفتار اجتماعی مطلوب در دهه 1970 برخاست و منجر به تجزیه و تحلیل روان شناختی کمک رسانی ، سهیم کردن و فرایندهای مشارکتی شد .   تعاریف   ● رفتار اجتماعی مطلوب به عنوان فعالیتهای داوطلبانه ای که قصد دارند به فرد یا گروهی دیگر سود برساند توصیف می شوند ( آیزنبرگ و ماسن ، به نقل از آنا بیکر 2010) .  ●رفتار اجتماعی مطلوب به مجموعه ای از فعالیتها اشاره دارد که قصد حل برخی از درخواست های دریافی از دیگران را دارد ، به عنوان مثال کمک به فقرا ، رساندن کمک های اولیه به شخص مصدوم و ... ( همان منبع) ● رفتارهای اجتماعی مطلوب زمانی رخ می دهد که فردی به دیگران کمک کند ، به خصوص زمانیکه هدفی جز کمک به دیگران ندارد (changingminds.org) . ● اصطلاح رفتار اجتماعی مطلوب اعمالی را که نشان دهنده احساس همدردی ، نگرانی و مراقبت و اخلاقیات : شامل مشارکت ، همکاری ، کمک به دیگران ، بخشش ، ستایشگری ، اجابت ، گفتن حقیقت ، دفاع از دیگران ، با گرمی و محبت از دیگران حمایت کردن ، پرورش و راهنمایی ، و حتی عمل نوعدوستی از به خطر انداختن زندگی خود تا دیگران است را بیان می کند ( ادوارد و فوربس ، ). ● رفتار اجتماعی مطلوب به رفاه و حقوق دیگران ، احساس نگرانی و همدلی برای آنها و فعالیت در مسیرهایی که به دیگران سود می رساند ،اشاره دارد ( ویکی پدیا). ● نوع وسواسی رفتار اجتماعی مطلوب توسط نوعدوستی ، که علاقه ناخودآگاهی است برای کمک به افراد دیگر ، برانگیخته شده است ( ویکی پدیا). ● رفتار اجتماعی مطلوب متضاد کلمه ضد اجتماع است ( کلی ،2009) . ● رفتار اجتماعی مطلوب ، مهارتهای ارتباطی است که دیگران را به احساس مثبت و جستجوی تعامل دعوت می کند ( همان منبع ). نکات مربوط به تعریف : واژه های « رفتار توام با کمک رسانی » ، « رفتار اجتماعی مطلوب» و « نوعدوستی » اغلب مترادف یکدیگر به کار می روند ، در حالیکه اگر اهداف تحلیلی مد نظر باشد ، آنها را  می توان از یکدیگر متمایز کرد: ◄ «کمک کردن » واژه بسیار گسترده ای است و شامل انواع حمایت هایی می شود که در رفتارهای متقابل افراد به چشم می خورد . ◄ مفهوم « رفتار اجتماعی مطلوب » محدودتر است و هدف از عملی که انجام می شود ، بهبود تعهدات حرفه ای نیست و دریافت کننده کمک نیز یک سازمان نیست ، بلکه یک فرد است . ◄واژه « نوعدوستی » به آن دسته از رفتارهای اجتماعی مطلوب اشاره دارد که دارای فشاری مضاعف است ، به این معنی که انگیزه یاری دهنده ، همدلی و خود را به جای دیگران گذاردن است( بیرهوف ، 2001).   عوامل موثر بر روی رفتار مطلوب اجتماعی    1- تفاوتهای فرهنگی  رفتارهای جمع گرا یا فردگرا بسته به فرهنگ فرد است . به علاوه برخی فرهنگها یک دیدگاه ذاتی در مورد رفتارهای اجتماعی مطلوب دارند ، در حالیکه در برخی دیگر از فرهنگها پیشقدم شدن در کمک رسانی ، معالجع و مشارکت دچار فقدان هستند . افرادی که از یک فرهنگ هستند بیشتر احتمال دارد که به اعضای درون گروه خود کمک کنند ، یعنی گروهی که در آن فرد به عنوان عضو معرفی شناخته شده ، تا نسبت به اعضایی که خارج از گروه اند ، یعنی گروهی که در آن فرد شناخته شده نیست . اشخاص در فرهنگهای جمع گرا نسبت به فرهنگهاس فرد گرا بیشتر تمایل دارند که به اعضای درون گروه کمک کنند و کمتر احتمال دارد به اعضای خارج از گروه کمک کنند .     2- جنسیت افراد زنان احساسات مادرانه ای دارند که می تواند در رفتار و عملشان نسبت به کمک کردن یا شریک شدن در نیازهای افراد اثر بگذارد ( بیکر ، 2010) . میلز و گروسک (1991) دریافتند دختران بیش از پسران یاری دهنده ، و گزارش دادند که دختران کمتر از پسران رفتارهای اجتماعی مطلوب خود را به علل درونی نسبت می دهند .احتمالا دختران بیش از پسران تحت فشار شبکه اجتماعی خود قرار می گیرند تا مبادرت به رفتارهای اجتماعی کرده و ایده ال نوعدوستی را هر چه بیشتر درونی کنند (بیرهوف ، 1991). در پژوهشی نتایج نشان داد که احتمال دریافت کمک ، برای زنان بیش از مردان بود . تمایل مردان در یاری رساندن به زنان ،بیش از علاقه آنها به کمک کردن به مردان بود ، در حالی که زنان به یک اندازه تمایل داشتند که به زنان یا مردان کمک کنند ( استبلای 1987؛ به نقل از بیرهوف). دختران حمایت های عاطفی ، یاری ملموس و محسوس و عشق / مهربانی بیشتری از خود بروز می دهند و بیش از پسران به مراقبت های حفاظتی می پردازند ( به نقل از بیرهوف ، 1991). زنان بیشتر تمایل دارند به کسانی که می شناسند کمک رسانی کنند ، در حالیکه مردان تمایل دارند به افراد نا آشنا در موقعیتهای اضطراری کمک کنند .     3- مکان جغرافیایی ( محل اقامت ) روستاییان بیشتر تمایل به کمک کردن دارند به علت آنکه نزدیک به هم زندگی می کنند و متحدند ، بر خلاف شهر نشینان که از هم فاصله دار و نامتحد هستند . تفسیری که در مورد تفاوتهای شهر و روستا در زمینه کمک رسانی وجود دارد ، بر پایه پخش شدن مسئولیت استوار است ( لاتانه و دارلی 1970 ؛ به نقل از بیرهوف) . از تفاسیر دیگر می توان به این موضوع اشاره کرد که میزان بالاتر رفتارهای اجتماعی مطلوب در مناطق روستایی ، با این فرض قابل بیان است که ساکنان شهرهای بزرگ نسبت به جمعیتی که در روستاها زندگی می کنند ، افراد شکاک تر و بدگمان تری هستند ( همان منبع ) . ممکن است اشخاصی که در شهر ها زندگی می کنند با انگیزش فراوانی روبرو هستند و اگر آنها را در محیطی آرام تر قرار دهید احتمالا تمایل به کمک کردن خواهند داشت.  از دیگر عوامل در توجیه تفاوت در شهر و روستا به فرضیه افزایش سرسام آور اطلاعات می توان اشاره کرد . بر این اساس اطلاعات فراوان و مقاومت ناپذیر در شهرهای بزرگ ، مسئول بی تفاوتی مردم و در نتیجه ، سطح پایین رفتارهای اجتماعی مطلوب است ( بیرهوف ، 1991). در این راستا مفهوم اضافه بار مطرح می شود که میلگرام در این زمینه کارهای فراوانی انجام داده است. زندگی شهری با 3 ویژگی زیادی اطلاعات ، تراکم و فشردگی ، ناهمگونی ساکنان خود باعث می شود تقریبا همه با یک نوع اضافه بار مواجه باشند .   اثرات اضافه بار در نوعدوستی و همدردی : 1-    زمان و وقت کمتری به هر یک از محرکهای ورودی می رسد ؛ زیرا تعداد آنها زیاد است. چون رویدادهای اضطراری در شهرهای بزرگ فراوان است ، مردم کمتر می رسند که در همه آنها دخالت کنند . 2-    مطالب و رویدادها به صورت پیچیده اند و باید به طور انتخابی با آنها برخورد شود . به طور مثال ، فردی که در یک شهر پر جمعیت و بزرگ مجبور است برای رفتن به محل کار خود در ساعت معینی خود را به سرویس اداره برساند ممکن است وجود یک انسان بیمار یا فردی را که در یک موقعیت اضطراری گرفتار شده است ، نادیده بگیرد . 3-    در برخی از روابط اجتماعی ، مرزهای جدیدی وضع می شود به طوری که شخصی که دچار اضافه بار شده است ، گرفتاری اضافه بار را به دیگران انتقال می دهد . 4-    به علت گرفتاریهای پیشین ناشی از اضافه بار ، فرد می کوشد به نوعی پیشگیری از گرفتاری دست بزند . 5-    وظایف و مسئولیتها در شهرهای بزرگ تخصصی و سازمانی شده اند و این کار ، بار مسئولیت را از دوش افراد تا حدود زیادی بر می دارد .     4- موقعیت اجتماعی شرایط اجتماعی می تواند موجب رفتار اجتماعی مطلوب شود اگر چه به نظر نمی رسد مقام و موقعیت اجتماعی به طور کلی عامل پیش بینی کننده معتبری در زمینه مفید بودن و یاری رساندن باشد ( آماتو ، 1983؛ به نقل از بیرهوف) . طبقه اجتماعی ممکن است موجب تحت تاثیر مشابهت ها قرار گیرد ، یعنی افراد طبقه متوسط به آسیب دیدگان طبقه متوسط کمک می کنند و افراد طبقه پایین تر به مصدومین طبقه پایین تر یاری می رسانند ( بیرهوف ؛ 1991) .   5- وابستگی های مذهبی از دیگر عوامل موثر در رفتارهای اجتماعی مطلوب تعصب و یا وابسته بودن به مذهب خاص است افرادی که به مذهبشان متعهد تر هستند احساس همدلی ، مشارکت و کمک بیشتری را دارند . به علاوه مذهب به عنوان بالا برنده اخلاقیات و مسئولیت پذیری جمعی شناخته می شود ( بیکر ، 2010) .   6- ویژگی های شخصیتی تاثیر گذاری شخصیتی ممکن است توسط ویژگی های ذاتی همدلی ، درستی و خیرخواهی تحریک شود . ( همان منبع )     7- والدین از عوامل موثر دیگر رفتار والدین است . به عبارت دیگر والدینی که دارای رفتار اجتماعی مطلوب هستند به احتمال بیشتری کودکان دارای این رفتارها را پرورش خواهند داد ( به نقل از سایت changingminds.org).     8- هنجار یک جامعه دانستن اینکه ممکن است روزی کسی هم به شخص در موقعیت نیاز کمک کند ، اثر بسیاری در کمک رسانی به دیگران دارد .     9- خلق و خو افرادی که خلق خوبی دارند نسبت به افرادی که احساس گناه دارند ، بیشتر احتمال دارد که کارهای خوبی نیز انجام دهند ( به نقل از سایت changingminds.org) . خلق و خوی خوب می تواند کمک رسانی را به 3 دلیل افزایش دهد : - خلق و خوی خوب باعث می شود ما وقایع را در یک مسیر دلسوزانه تفسیر کنیم . - کمک به دیگران خلق خوب را طولانی تر می کند . - رفتارهای  خوب توجه به خود را افزایش می دهد و در حقیقت منجر به این می شود که ما احتمال بیشتری داشته باشد که طبق عقاید و ارزش هامان رفتار کنیم . افرادی که خلق خوب دارند بیشتر احتمال کمک رسانی به دیگران را دارند نسبت به کسانی که خلق خنثی دارند . تحقیقات متعدد نشان داده است که افراد هنگامی که غمگین هستند بیشتر احتمال دارد به دیگران کمک کنند ( به طور مثال دادن پول به فقرا ) .     وضعیت فرد نیازمند به کمک   نتایج یک آزمایش به صورت زیر گزارش شده است : - فردی که نیازمند به کمک است اگر زن باشد شانس دریافت کمک بیشتری دارد تا زمانی که مرد باشد . - از نظر سنی کودکان و پیران بیشتر شانس دریافت کمک دارند تا جوانان - شانس دریافت کمک در مجموع در حالت بیماری بیشتر است تا در حالت مستی . - چنانچه ناظران صحنه اضطراری مرد باشند ، بیشتر احتمال دخالت کردن آنها در موقعیت وجود دارد تا حالتی که ناظران زن باشند . همینطور اگر ناظران بیش از یک نفر باشند احتمال دخالت آنان کاهش می یابد . - وجود الگو می تواند در کمک رسانی تاثیر داشته باشد . - کسانی که مطالب مربوط به ناظران کناره گیر را مطالعه کرده باشند ، بیشتر احتمال دارد که در موقعیت اضطراری دخالت کنند .   نظریه های موجود :   1-             انگیختگی : الگوی مداخله زیان – پاداش        به این معنی که شاهدان یک حادثه اضطراری از نظر روانشناسی انگیخته می شوند و این انگیختگی ، احساس ناخوشایندی را به وجود می آورد ( پیلیاوین و همکاران ، 1981 ؛به نقل از بیرهوف ). فرض بر این است که برای مقابله با این احساس ناراحت کننده ، شاهدان واکنش هایی را انتخاب می کنند که آن حس را تخفیف دهد . واکنش های محتمل که ممکن است از شدت انگیختگی بکاهد ، کمک مستقیم یا غیر مستقیم و یا ترک موقعیت است . ٢- نظریه همدلی – نوعدوستی   طبق این نظریه شخصی که شاهد یک موقعیت اضطراری است ، در او همدلی برانگیخته می شود و این انگیزه او را وادار به دخالت و ارائه کمک می کند و به این خاطر که کمک به دیگران خوشایند است و شخص از این کار احساس خوبی پیدا می کند(به نقل از کریمی ، 1385 ) واتسون (1991 )معتقد است که تحت سه نوع از شرایط خاص ، خود را به جای دیگران گذاشتن و واکنش های توأم با همدلی تسهیل می شود : - مشاهده گر شخصاً در گذشته تجارب مشابهی داشته است و به همین دلیل درک عمیق تری از شرایط فرد نیازمند به دست می آورد . - مشاهده گر به فرد آسیب دیده وابسته است ، این وابستگی ممکن است بر اساس روابط خانوادگی ، دوستی ، احساسات عاشقانه و یا روابطی از این دست استوار باشد . - دیگران به مشاهده گر آموخته اند که شرایط افراد نیازمند را در ذهن خود مجسم کند و یا شخصاً در این زمینه تلاش کرده است .چنین آموزشهایی مستقیماً موجب تشدید احساس همدلی می شود و شخص به راحتی می تواند خود را به جای دیگری بگذارد (به نقل از  بیرهوف ، 1991) .   3- نظریه لذت همدلانه طبق این نظریه شخصی که ناظر یک موقعیت اضطراری است ، مشاهده آن موقعیت منجر به تمایل به عمل و اثر مثبت گذاشتن بر قربانی آن موقعیت می شود . شخص ناظر در این موقعیت وارد کمک می شود تا دست به فعالیتی بزند که نتیجه ای موفقیت آمیز در بر داشته و احساس خوشایندی برای کمک کننده به وجود آورد ( کریمی، 1385) .   4- نظریه تسکین حالت منفی  طبق این نظریه ، شخصی که ناظر یک موقعیت اضطراری است ، نوعی عواطف منفی در او بر انگیخته می شود ، یا اینکه به خاطر عامل دیگری احساسی منفی را تجربه می کند . بنابر این ، در موقعیت دخالت می کند و به فرد نیازمند کمک می رساند تا با کاهش دادن رنج فرد نیازمند ، به کاهش این عواطف منفی در خود کمک می کند . ( همان منبع )   5 – نظریه روانشناسی تکامل : غرایز و ژن ها روان شناسی تکامل طبق اصول انتخاب طبیعی ، تلاش می کند رفتار اجتماعی را در قالب عاملهای ژنی که در طول زمان رشد کرده اند توضیح دهد . داروین تشخیص داد که رفتار نوعدوستانه مشکلی را برای تئوری اش مطرح می کند : اگر ارگانیسمی به طور نوعدوستانه عمل کند، احتمال دارد که شایستگی مولد در فرد کاهش یابد . و نیز شخصی که ناظر یک موقعیت اضطراری است ، نوعی تمایل ناخودآگاه در او برای کمک برانگیخته می شود تا قربانی موقعیت اضطراری را که از نظر ژنتیکی با خود او شبیه است ، نجات دهد . کمک رسانی او به منظور به حداکثر رساندن شانس بقای ژنهایی است که شبیه ژنهای خود او هستند . همچنین برخی مدارک تاریخی نشان داده اند که فعالیتهای داوطلبانه که به دیگران سود می رساند ریشه زیستی دارد و در انسان و حیوان نیز مشاهده شده است ( نیکر باکر ،2003؛ به نقل از ؟ ) .   ۶-                نظریه تبادل اجتماعی : ارزش ها و پاداش های کمک رسانی نظریه تبادل اجتماعی در این مورد بحث می کند که با شاخ و برگ دادن به علایق نتایج را به حداکثر می رسانیم و بر این اساس هزینه ها را کاهش می دهیم . مانند روان شناسی تکامل ، این نظریه نیز بر اساس نفع – شخصی  است، اما بر خلاف آن ، نفع – شخصی اساسی ژنتیکی دارد.     روشهای آموزش و ترویج نوعدوستی   برخی عوامل دیگر نیز که احتمال انجام رفتارهای موافق اجتماع را در افراد تحت تاثیر قرار می دهند ، وجود دارند . مهمترین این عوامل به قرار زیرند : 1- نقش الگوها و سرمشق ها : از آنجا که بخش مهمی از رفتارهای انسان از طریق مشاهده و تقلید رفتارهای دیگران آموخته می شود ، باید بپذیریم که رفتارهای موافق اجتماع نیز از این قاعده مستثنی نیستند . در این خصوص نقش رسانه های گروهی غیذ قابل انکار است . از آنجا که شخصیتهای تلویزیونی و سینمایی از محبوبیت زیادی برخوردارند ، چنانچه این شخصیتها در رسانه ها رفتارهای نوعدوستانه و موافق اجتماع از خود نشان دهند ، به احتمال زیاد از سوی بسیاری از مردم مورد تقلید قرار می گیرند . برنامه های نیکوکاری مانند " جشن عاطفه ها " و " جشن نیکوکاری " نمونه هایی از این قبیل اند ( کریمی ، 1385) . 2- ایجاد حس اعتماد در افراد کمک کننده : جلب اعتماد مردم نسبت به اقدامات خیرخواهانه افراد ، و اینکه کمکهای ارائه شده حتما به دست افراد نیازمند می رسد ، از عوامل مهمی است که مردم را به کمک کردن تشویق خواهد کرد ( همان منبع ) . 3- تشویق های دولت به کمک رسانی : دولتها می توانند برای تشویق مردم به اقدامات خیرخواهانه گامهای تشویقی مهمی بردارند- به طور مثال در کشورهای پیشرفته کمکهای خیرخواهانه نظیر ساختن مدرسه ، دانشگاه ، بیمارستان ، و ... به حساب مالیات افراد منظور می شود و از این طریق شخص از یکسو نام نیکی از خود به یادگار می گذارد ، و از سوی دیگر معادل هزینه کمک کردن خود از مالیاتش کسر می شود ( همان منبع ) . 4- ترویج برخی سنتهای پسندیده اجتماعی : در هر جامعه ای برخی سنتهای پسندیده وجود دارند که ترویج آنها در واقع توسعه رفتارهای موافق اجتماعی را به دنبال دارد.     پژوهشهای پیشین   - نتایج یک مقاله نشان دادند که نوعدوستان ، نسبت به خودخواهان از سطح بالای جبران غیر مستقیم برخوردارند و افراد تمایل دارند رفتارهای اجتماعی مطلوب دیگران را کاهش دهند ، زمانیکه در برابر انگیزه های شهرت قرار می گیرند . و در نتیجه رفتارهای اجتماعی مطلوب عمومی کمتر از رفتارهای اجتماعی مطلوب اختصاصی به طور غیر مستقیم جبرانی هستند . - نوعدوستان کمتر به انگیزه شهرت توجه می کنند ، خودخواهان نسبت به نوعدوستان تمایل بسیاری نشان دادند که رفتارهای اجتماعی مطلوب عمومی دیگران را بکاهند (سیمپسون و ویلر ، 2008) .   -  در یک پژوهشی با عنوان «  پاسخ های هیجانی متنوع و رفتار اجتماعی مطلوب » نتایج نشان دادند : واکنش های نگرانی / غمگینی چهره ای ، همبستگی مثبتی با مشارکت در موقعیتی که در آن احتمال داشت مشارکت کردن به طور نوعدوستانه انگیخته شده باشد وجود داشت ( مثل اعمال خود انگیزشی ) . در همیاری کردن زمانیکه درخواست دیگران مشکل است احتمال دارد دختران از آن فرار کنند . بیان حالت اضطرابی رابطه مثبتی با درخواست های همیاری دارد ( آیزنبرگ و همکاران ، ؟) .   همچنین یافته های این پژوهش در مورد همبستگی بین همدلی / هم حسی و نوعدوستی در کودکان دارای تناقض است ، که شاید به دلایل ذیل باشد: a: واکنش های نگرانی از واکنش های استرسی ( اضطرابی) تمییز داده نشده بودند . b: فراوانی متنوع از عمل رفتار مطلوب تفاوت قائل نشده بود . C: هم حسی به طور اولیه بوسیله میانگین خود گزارشی ها ارزیابی شده بود .       - در پژوهشی  دیگر با عنوان « هم حسی ، پریشانی و رفتار اجتماعی مطلوب در چهار فرهنگ بین کودکان پیش دبستانی » ،که در سال 2007 انجام شد، نتایج نشان دادند که : کودکان از دو فرهنگ آسیای جنوب شرقی ( اندوزیا و مالزیا ) ، در مقایسه با کودکان دو فرهنگ غربی ( آلمان و اسرائیل) ، پریشانی خود تمرکزی بیشتر و رفتارهای اجتماعی مطلوب کمتر را نشان دادند . در میان فرهنگ ها ، رابطه مثبتی بین همدردی و رفتار اجتماعی مطلوب و رابطه منفی بین پریشانی در خود – تمرکزی و رفتار اجتماعی مطلوب مشاهده شد ( ترومسدورف و همکاران ، 2007) .   - در تحقیقی که بر روی 174 جفت دوقلوی تک تخمکی و 148 جفت دو قلوی دو تخمکی با عنوان «شراکت ژنتیک و محیط  در نگرشهای رفتار اجتماعی مطلوب » در سال 2004  انجام شد ، نتایج نشان داد که ژن ها تقریبا در نیمی از پراکندگی اندازه گیری شده در خودگزارشی های نوعدوستی ، همدردی ، پرورش و پرخاشگری ، به انضمام فعالیتهای خشونت ، شرکت داشتند . و نتایج این سهم از ژنتیک را 42% بین زنان و مردان نشان داد. و رفتار اجتماعی مطلوب با محیط خانوادگی نسبت معناداری را نیز نشان داد . و همچنین نتایج نشان داد ، والدین رفتار دخترانشان را نسبت به پسران با دقت بیشتری بازبینی می کنند ( راشتان ، 2004) .     -  پژوهشی دیگر تحت عنوان « اثرات دوستی در رفتار اجتماعی مطلوب » در سال 2004 انجام شد ،که  در این مطالعه که متغیرهای انگیزش ( هدفهای رفتار اجتماعی مطلوب ) ، ویژگی شخصیتی فردی  ( جنسیت ، قومیت و نژاد ) و ویژگی های دوستی ( کیفیت اثر ، فراوانی تعاملات ، و پایداری در دوستی) در ارتباط رفتار اجتماعی مطلوب نوجوانان در طول زمان سنجیده است .این پژوهش بر روی 208 دانش آموز انجام گرفت و تجزیه و تحلیل رگرسیونی نشان داد که رفتار دوستان با پیگیری هدف رفتار اجتماعی مطلوب فردی مرتبط است . به علاوه ، کیفیت دوستی و فراوانی آن که در آن تعامل دوستان و رابطه رفتار اجتماعی مطلوب دوستی را با پیگیری هدف رفتار اجتماعی مطلوب فردی تعدیل می کند ، موثر است ( باری و نتزل ، 2004) .